Năm 2024, ngành thực phẩm và đồ uống (F&B) tại Việt Nam tiếp tục đối mặt với nhiều biến động lớn. Sự sụt giảm số lượng nhà hàng, áp lực từ chi phí vận hành và mặt bằng gia tăng, cùng sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng đã đặt không ít thương hiệu vào thế khó. Tuy nhiên, vẫn có những doanh nghiệp kiên trì bám trụ và tìm ra các giải pháp đổi mới để duy trì hoạt động.
Câu chuyện phía sau những con số
Số lượng cửa hàng giảm nhưng doanh thu tăng
Với tổng số 304.700 cửa hàng F&B đang hoạt động tính đến hết tháng 6/2024, số lượng nhà hàng tại Việt Nam đã giảm 3,9% so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, tại TP. Hồ Chí Minh, mức giảm lên đến 5,97%, trong khi Hà Nội và một số thành phố khác duy trì mức giảm thấp hơn. Nguyên nhân chính của sự suy giảm này đến từ chi phí vận hành tăng cao, thay đổi trong xu hướng tiêu dùng và áp lực cạnh tranh từ các mô hình kinh doanh mới như cloud kitchen (bếp trung tâm phục vụ nhiều thương hiệu, chỉ bán online).
Dù số lượng cửa hàng giảm, doanh thu toàn ngành lại có sự tăng trưởng đáng kể. Trong nửa đầu năm 2024, doanh thu đạt 403,9 nghìn tỷ đồng, chiếm 68,46% tổng doanh thu cả năm trước. Dự báo, con số này sẽ tiếp tục tăng lên mức 720.000 tỷ đồng, tức là tăng trưởng 10,92% so với năm 2023. Đây là dấu hiệu tích cực cho thấy ngành F&B vẫn giữ được sức hút, đặc biệt là các doanh nghiệp có mô hình vận hành linh hoạt và biết tận dụng công nghệ.
Áp lực từ bài toán vận hành
Chi phí thuê mặt bằng leo thang
Chi phí mặt bằng tiếp tục là thách thức lớn đối với ngành F&B. Theo The Saigon Times, chi phí thuê mặt bằng hiện chiếm 10-20% doanh thu của nhà hàng, con số này có thể lên đến 25% tại các thành phố lớn. Tại TP. Hồ Chí Minh, giá thuê mặt bằng nhà phố đã tăng 25-40% chỉ trong vòng 6 tháng đầu năm 2024. Áp lực này đã khiến nhiều nhà hàng phải thu hẹp quy mô hoặc di dời ra các khu vực xa trung tâm để tối ưu chi phí.
Chi phí vận hành gia tăng
Ngoài chi phí mặt bằng, giá nguyên liệu đầu vào cũng tăng 10-15%, gây ảnh hưởng lớn đến biên lợi nhuận của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, tình trạng thiếu hụt lao động trong ngành cũng làm chi phí nhân sự tăng lên đáng kể. Các nhà hàng phải đối mặt với bài toán cân bằng giữa duy trì chất lượng dịch vụ và kiểm soát chi phí vận hành hợp lý.
Khi món ăn không là yếu tố duy nhất
Trước đây, chất lượng món ăn là yếu tố quan trọng nhất quyết định sự thành công của một nhà hàng. Điều đó không còn đúng trong bối cảnh hiện nay, khi chỉ dựa vào một thực đơn ngon không còn đủ để giữ chân khách hàng. Khách hàng mong muốn có trải nghiệm toàn diện hơn, từ không gian quán, tốc độ phục vụ, chương trình ưu đãi đến sự tiện lợi trong quá trình đặt món và thanh toán.
Một ví dụ điển hình là các chuỗi cà phê lớn như Highlands Coffee hay The Coffee House. Không chỉ tập trung vào chất lượng đồ uống, các thương hiệu này còn chú trọng đến thiết kế không gian hiện đại, mang đến trải nghiệm thoải mái cho khách hàng. Hệ thống đặt hàng trước qua ứng dụng di động, chương trình khách hàng thân thiết hay dịch vụ giao hàng tận nơi cũng là những yếu tố giúp họ duy trì lợi thế cạnh tranh.
Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh mẽ của mô hình cloud kitchen hay dark kitchen (bếp không phục vụ tại chỗ, chỉ giao hàng trực tuyến) cho thấy khách hàng ngày càng quan tâm nhiều hơn đến sự nhanh chóng và tiện lợi thay vì chỉ tập trung vào hương vị món ăn. Các doanh nghiệp F&B cần tận dụng điều này để mở rộng thị phần, bằng cách cải thiện quy trình giao nhận hay xây dựng kênh bán hàng trực tuyến riêng thay vì phụ thuộc vào các nền tảng trung gian.
Điều này mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp không chỉ trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ mà còn tối ưu vận hành. Việc ứng dụng công nghệ để tăng tốc độ phục vụ, quản lý nhân sự hiệu quả hơn và tối ưu quy trình đặt món đang trở thành yếu tố sống còn giúp các doanh nghiệp F&B tồn tại và phát triển trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt.
Từ bếp đến bàn ăn – Khi công nghệ lên ngôi
Trong bức tranh tổng thể nhiều thử thách, việc ứng dụng công nghệ đang trở thành xu hướng tất yếu:
- AI và dữ liệu lớn (Big Data): AI giúp doanh nghiệp F&B thu thập và phân tích dữ liệu khách hàng, từ đó đưa ra quyết định kinh doanh chính xác hơn. Ví dụ, AI có thể dự đoán xu hướng tiêu dùng, giúp nhà hàng điều chỉnh thực đơn phù hợp với nhu cầu khách hàng. Ngoài ra, hệ thống AI còn có thể phân tích hiệu suất làm việc của nhân viên, tối ưu lịch trình làm việc để tăng hiệu suất mà vẫn tiết kiệm chi phí.
- Hệ thống CloudPOS: Đây là giải pháp quản lý bán hàng và doanh thu theo thời gian thực. Thay vì phải kiểm tra sổ sách thủ công, CloudPOS giúp doanh nghiệp theo dõi số lượng đơn hàng, quản lý hàng tồn kho và tối ưu quy trình thanh toán. Hệ thống này cũng giúp đồng bộ dữ liệu giữa các chi nhánh, đảm bảo việc quản lý chuỗi cửa hàng trở nên dễ dàng hơn.
- Quản lý kho thông minh (Inventory Management): Với hệ thống quản lý kho hiện đại, doanh nghiệp có thể theo dõi chính xác lượng nguyên liệu, tránh tình trạng thiếu hoặc dư thừa hàng hóa. Hệ thống còn có thể tự động đưa ra cảnh báo khi hàng tồn kho xuống dưới mức an toàn, giúp doanh nghiệp chủ động trong việc nhập hàng và tối ưu chi phí vận hành.
- HRM – Quản lý nhân sự tối ưu: Phần mềm HRM tích hợp AI giúp quản lý ca làm việc linh hoạt hơn. Nhân viên có thể đăng ký ca làm việc trực tuyến, nhà quản lý có thể điều phối nhân sự theo nhu cầu thực tế. Điều này giúp giảm thiểu tình trạng thiếu nhân viên vào giờ cao điểm hoặc dư thừa nhân lực trong các khung giờ thấp điểm.
Ai sẽ viết tiếp câu chuyện F&B?
Ngành F&B năm 2024 đầy rẫy những thách thức nhưng cũng không thiếu cơ hội cho những doanh nghiệp biết cách thích nghi. Vận hành hiệu quả, kiểm soát chi phí và đặc biệt là tận dụng công nghệ để nâng cao trải nghiệm khách hàng sẽ là yếu tố quyết định ai sẽ trụ lại trên bản đồ kinh doanh. Những doanh nghiệp dám tiên phong, sẵn sàng ứng dụng các giải pháp công nghệ thông minh sẽ không chỉ sống sót mà còn vươn lên dẫn đầu, đón đầu xu hướng thị trường và tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.
